Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ

Η Εκκλησία είναι πάνω απ΄'ολα λατρεύουσα κοινότητα. Η λατρεία έρχεται πρώτη, ακολουθεί η διδασκαλία και η πειθαρχία. Στην Ανατολική παράδοση, η ενότητα της διδασκαλίας και της λατρείας τονίζεται πολύ ισχυρά. Η διδασκαλία εδώ είναι όχι τόσο κάτι που διδάσκεται μέσα σε μια αίθουσα παραδόσεων, αλλά πολύ περισσότερο, κάτι που κηρύσσεται μέσα στο ναό. Η Θεολογία μιλάει περισσότερο από τον άμβωνα παρά από την έδρα. Απαιτεί, λοιπόν, περισσότερο υπαρξιακό χαρακτήρα. Η λατρεία, από το άλλο μέρος, είναι απαλλαγμένη από το συναισθηματισμό. Το πρώτο-πρώτο, που απαιτείται, είναι νηφαλιότητα της καρδιάς. Η πληρότητα της θεολογικής σκέψεως της Εκκλησίας κείται ακριβώς στη λατρεία και τούτο είναι, πιθανώτατα, το πιο σημαντικό διακριτικό στοιχείο της Ανατολικής Παραδόσεως.

Η ΚΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑ ΕΞΗΓΗΣΗ ΤΩΝ ΓΡΑΦΩΝ ΕΙΝΑΙ ΙΟΥΔΑΪΣΜΟΣ ΑΠΑΡΧΑΙΩΜΕΝΟΣ

Η ιστορία όπως εξελίχθηκε είναι η ιστορία ενός πεπτωκότος κόσμου ο οποίος αποκαταστάθηκε από την πτώση, ο οποίος θεραπεύτηκε από το κακό και την αμαρτία. Αλλά το μυστήριο του Θε-Ανθρώπου, το μυστήριο της Θεϊκής Αγάπης είναι ευρύτερο και βαθύτερο από το λυτρωτικό έλεος. Ολόκληρη η Αποκάλυψη είναι η Ενανθρώπηση του Θεού, και η ενανθρώπηση του Λόγου. Με αυτήν την έννοια όλη η Αποκάλυψη είναι ανθρωπομορφική. Αυτό αναφέρεται άμεσα στις Γραφές. Είναι γραμμένες όλες γι' αυτόν - για τον Χριστό τον Θε-Άνθρωπο, όχι μόνο για τον Λόγο. Γι' αυτό, μία άμεση και κατά γράμμα κατανόηση των Γραφών είναι ανεπαρκής και ακόμα εσφαλμένη. Γιατί η ίδια η ιστορία είναι μόνο ένα σύμβολο που εμφανίζει και καλύπτει την πνευματική πραγματικότητα. Το ίδιο ισχύει και στη λειτουργία, όπου κάθε πράξη είναι ένα μυστήριο, που δηλώνει και πραγματοποιεί συμβολικά ορισμένα συμβάντα κατά το αόρατο σχέδιο που «νοείται με το νου». Γι' αυτό, το να κατανοεί κανείς τις Γραφές κατά γράμμα και άμεσα είναι σαν να φονεύει το Χριστό, ο οποίος παραμένει κάτω από το γράμμα των Γραφών. Και αυτό είναι απαρχαιωμένος Ιουδαϊσμός - πράγματι, το «γράμμα» του Νόμου καταργείται με την άφιξη της αληθείας και της χάριτος. Η κατά γράμμα εξήγηση είναι Ιουδαϊστική αναισθησία για την Σάρκωση. Γιατί, στο σύνολό τους, οι Γραφές είναι ένα είδος Σαρκώσεως του Λόγου. Αυτή είναι η «αίσθηση, η δύναμη όλης της σημασίας και όλων των εικόνων των Γραφών και η γνώση των ορατών και αοράτων δημιουργημάτων». Οι σοφοί πατέρες που χρίσθηκαν από το Πνεύμα έμαθαν άμεσα από τον Λόγο. Από τον Λόγο επίσης προέρχονται οι πνευματικοί φωτισμοί των αρχαίων πατριαρχών και όλων των αγίων. Έτσι ο Άγιος Μάξιμος εν μέρει αναβιώνει την αρχαία ιδέα των «σπερμάτων του Λόγου».

Η «ΜΕΤΑΘΑΝΑΤΙΑ» ΜΟΙΡΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

   Ο Απόστολος Παύλος συνηγορεί για την «απολύτρωσιν του σώματος» (ρωμ. 8,23). Όπως δε ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος υπεμνημάτισε αυτά τα χωρία, πρέπει σαφώς να διακρίνουμε ανάμεσα στο σώμα καθ' εαυτό και στη «φθορά». Το σώμα είναι δημιούργημα του Θεού, αν και φθάρθηκε. Το «ξένο στοιχείο» που πρέπει να απεμπολισθεί δεν είναι το σώμα αλλά η φθορά (Περί Αναστάσεως Νεκρών 6). Υπήρχε μια πρόδηλος «σύγκρουσις στην ανθρωπολογία» ανάμεσα στο χριστιανικό μήνυμα και στην ελληνική σοφία. Ο Αριστοτέλης και όχι ο Πλάτων ήταν το έσχατο καταφύγιο που μπορούσε να βοηθήσει τους Χριστιανούς φιλοσόφους. Στη φιλοσοφική ερμηνεία της εσχατολογικής της προσδοκίας, η χριστιανική θεολογία ευθύς εξ' αρχής στηρίχθηκε στον Αριστοτέλη. Μια τέτοια, βέβαια, μεροληπτική προτίμηση μπορεί να φαίνεται απροσδόκητη και παράξενη. Γιατί, μιλώντας κατ' ακρίβεια στον Αριστοτέλη δεν υπάρχει χώρος για μια «μεταθανάτια» μοίρα του ανθρώπου. Ο άνθρωπος είναι καθ' ολοκληρίαν θνητός. Η μοναδική του ύπαρξις δεν είναι ένα πρόσωπο, και δεν ξεπερνάει το θάνατο. Κι όμως σ' αυτή την αδυναμία του Αριστοτέλη ευρίσκονταν η δύναμίς του. Είχε μια πραγματική κατανόηση για την ενότητα της ανθρώπινης υπάρξεως. Ο άνθρωπος ήταν γι' αυτόν, πρωταρχικά, μια ατομική οντότητα, μια ζώσα ενότητα.Ο άνθρωπος ήταν ένας ακριβώς μέσα στη δυαδικότητά του, σαν «εμψυχωμένο σώμα», και τα δύο στοιχεία υπάρχουν μέσα σ' αυτόν μαζί, σε μια συγκεκριμένη και αδιάσπαστη σχέση. Ψυχή και σώμα για τον Αριστοτέλη δεν είναι πλέον δύο στοιχεία, που συνδέθηκαν ή ενώθηκαν μεταξύ τους, αλλά μάλλον, απλώς και μόνο, δύο όψεις της αυτής συγκεκριμένης πραγματικότητος. «Ψυχή και σώμα μαζί συνιστούν το ζώο. Επομένως δεν χρειάζεται καμμία απόδειξις οτι η ψυχή δεν μπορεί να χωρισθεί από το σώμα» (Περί Ψυχής 413α). Άπαξ η λειτουργική ενότητα ψυχής και σώματος διασπασθεί από το θάνατο, δεν υπάρχει πια «οργανισμός», το πτώμα δεν είναι πια σώμα, και ένας νεκρός άνθρωπος δύσκολα μπορεί να ονομασθεί άνθρωπος. Κανένα είδος μετεμψυχώσεως σε άλλα σώματα ήταν δυνατή για τον Αριστοτέλη. Κάθε ψυχή συνδέεται με το δικό της αποκλειστικά σώμα, το οποίο μορφοποιεί, και κάθε σώμα έχει τη δική του αποκλειστικά ψυχή σαν τη ζώσα αρχή του, το «είδος» ή τη μορφή του. Ήταν λοιπόν δυνατό να προσληφθεί η Αριστοτελική αντίληψις προς εξυπηρέτηση χριστιανικών σκοπών, και τούτο ακριβώς έπραξαν οι πατέρες. Φυσικά, ο ίδιος ο Αριστοτέλης δεν ήταν προφανώς «ούτε ένας Μουσουλμάνος μυστικός, ούτε ένας χριστιανός θεολόγος». Το πραγματικό σφάλμα του Αριστοτέλη δεν έγκειται στη «φυσιοκρατική του ενόραση» αλλά στο οτι δεν παρεδέχετο καμμια διάρκεια στο άτομο. Αυτό όμως ήταν ένα κοινό σφάλμα της Ελληνικής Φιλοσοφίας.                                                                               

ΤΟ ΒΑΠΤΙΣΜΑ, Η ΧΑΡΙΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΝΕΚΡΕΣ ΨΥΧΕΣ»

Στο βάπτισμα ο άνθρωπος δεν εγείρεται πραγματικά, αλλά μόνο απελευθερώνεται από το φυσικό κακό και από το αναπότρεπτο του θανάτου. Κατά το βάπτισμα διασπάται η συνέχεια του κακού. Ο άνθρωπος δεν ανίσταται, μια και δεν απέθανε, αλλά εξακολουθεί να παραμένει ακόμη στη ζωή αυτή. Το βάπτισμα απλώς προτυπώνει την ανάσταση. Κατά το βάπτισμα προγεύεται κανείς τη χάρη της τελικής, εσχατολογικής αναστάσεως. Το βάπτισμα είναι η αρχή, η ανάσταση είναι το τέλος και η κεφαλαίωσις, το πέρας. Ο Άγιος Γρηγόριος, ιδιαίτερα, τόνισε την ανάγκη να τηρηθεί και διαφυλαχθεί η βαπτισματική χάρις.Γιατί κατά το βάπτισμα οχι μόνο η φύσις, αλλά επίσης και η θέλησις μεταβάλλεται και μεταμορφώνεται, παραμένοντας ωστόσο ελεύθερη. Και αν η ψυχή δεν καθαρισθεί και δεν εξαγνισθεί μέσα στην ελεύθερη άσκηση της θελήσεως, το βάπτισμα αποδεικνύεται άκαρπο. Η μεταμόρφωσις δεν πραγματοποιείται, η νέα ζωή δεν έχει ακόμη μορφωθεί. Η χάρις, πράγματι, παρέχεται. Δεν είναι όμως δυνατό να επιβληθεί πάνω σε κανένα άνθρωπο, που είναι ελεύθερος και δημιουργημένος κατ' εικόνα Θεού. Η χάρις δεν ζωογονεί, ούτε ζωοποιεί τις κλειστές και πεισματικές ψυχές, τις πραγματικά «νεκρές ψυχές». Η ανταπόκρισις και η συνεργία είναι απαραίτητες.

Η ΨΥΧΗ ΕΙΝΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑ

Η ψυχή δεν είναι ανεξάρτητο ή αυτόνομο ον, αλλά δημιούργημα, που και την ίδια του την ύπαρξη την οφείλει στο Θεό-Δημιουργό. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να είναι «αθάνατη» εκ φύσεως, αφ' εαυτής, αλλά μόνο κατά χάριν και «ευδοκίαν του Θεού». Η «αθανασία» δεν είναι χαρακτηριστικό της ψυχής, αλλά κάτι που εξαρτάται τελικά από τη σχέση του ανθρώπου με το Θεό, τον Κύριό του και Δημιουργό. Η ύπαρξη της ψυχής είναι «συμβατική», «υπό όρους». Όχι μόνο ο τελικός προορισμός του ανθρώπου μπορεί να επιτευχθεί στην Κοινωνία με το Θεό, αλλ' ακόμη και η ίδια του η ύπαρξη, η «επιβίωσή» του ή η αντοχή του εξαρτώνται από τη θέληση του Θεού. Ο Άγιος Αθανάσιος υπεστήριζε πολύ έντονα οτι κάθε δημιούργημα είναι «εκ φύσεως» ασταθές και εκτεθειμένο στην καταστροφή. Ο Άγιος Αυγουστίνος ένοιωσε την ανάγκη να προσδιορίσει την αθανασία της ψυχής του ανθρώπου, λέγοντας οτι η ανθρώπινη ψυχή είναι αθάνατη μόνο με τον τρόπο που ο Θεός επιθυμεί. Ο Άγιος Σωφρόνιος, Πατριάρχης Ιεροσολύμων (634 μ.Χ.), καταδικάζει την προ-ύπαρξη και αποκατάσταση των ψυχών, και δηλώνει καθαρά, οτι τα «νοητά», αν και δεν αποθνήσκουν, παρά ταύτα δεν είναι αθάνατα «εκ φύσεως», αλλά μόνο κατά χάριν Θεού.

Η ΒΙΒΛΙΚΗ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Πολλοί χριστιανοί έχουν ξεχάσει σήμερα τη Βιβλική έννοια του θανάτου και της θνητότητος και θεωρούν το θάνατο μάλλον σαν μία απελευθέρωση, μία απελευθερωση της αθάνατης ψυχής από τη φυλακή του σώματος. Διαδεδομένη σε ευρεία έκταση η έννοια αυτή είναι τελείως ξένη προς τις άγιες Γραφές. Στην πραγματικότητα, η αντίληψη αυτή είναι ελληνική, ειδωλολατρική. Ο θάνατος δεν είναι μια απελευθέρωση, μια απαλλαγή, είναι αντίθετα, καταστροφή. «Ο θάνατος είναι στ' αλήθεια ένα μυστήριο, η ψυχή αποκόβεται, αποχωρίζεται από το σώμα, χωρίζεται από τη Θείω θελήματι φυσική της σύνθεση και σύνδεση. Γιατί παραδοθήκαμε στη φθορά και παντρευτήκαμε το θάνατο», άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός. Ο νεκρός άνθρωπος δεν είναι πλέον άνθρωπος. Γιατί ο άνθρωπος δεν είναι ένα ασώματο πνεύμα. Το σώμα και το πνεύμα είναι συνδεδεμένα,«σύζυγα», και ο χωρισμός τους είναι η αποσύνθεση του ανθρωπίνου «είναι». Μία άσαρκη ψυχή δεν είναι τίποτ' αλλο από ένα πνεύμα. Πάλι ένα σώμα άψυχο δεν είναι παρά σάρκες. Ο θάνατος του ανθρώπου δεν ανήκει στη Θεία τάξη της Δημιουργίας. Δεν είναι ούτε φυσικό ούτε κανονικό για τον άνθρωπο το να πεθάνει. Η θνητότητα του ανθρώπου είναι το στίγμα, ή τα «οψώνια» της αμαρτίας (Ρωμ. 6,23).

Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΛΗΣΗΣ

Η θέληση του ανθρώπου για να θεραπευτεί πρέπει να στραφεί από μόνη της στο Θεό. Πρέπει να υπάρχει μια ελεύθερη και αυθόρμητη ανταπόκριση αγάπης και λατρείας, μια ελεύθερη μεταστροφή. Η θέληση του ανθρώπου είναι δυνατό να ιαθεί μόνο μέσα στο μυστήριο της ελευθερίας. Μόνο με την ελεύθερη αυτή προσπάθεια εισέρχεται ο άνθρωπός στην καινή, αιώνια ζωή, που αποκαλύπτεται εν Χριστώ Ιησού. Η πνευματική αναγέννηση μπορεί να συντελεσθεί, μόνο μέσα στην τέλεια ελευθερία, μέσα στην υπακοή της αγάπης, στην αυτό-αφιέρωση στο Θεό, εν Χριστώ. Το κακό όμως, όπως και η αμαρτία οφείλονται στη βούληση. Ο Θεός ουδέποτε πιέζει τον άνθρωπο και η κοινωνία με Αυτόν δεν είναι δυνατό να επιβληθεί στην ισχυρογνωμοσύνη. Κατά τη φράση, μάλιστα, του Αγίου Μάξιμου, «το πνεύμα δεν δημιουργεί ένα ανεπιθύμητο αποτέλεσμα, αλλά μεταμορφώνει ένα σκοπό μέσα στη θέωση».

π. Γ. Φ. 

ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΧΗΣ ΤΩΝ ΘΕΟΛΟΓΩΝ

ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ π. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΦΛΩΡΟΦΣΚΥ

ΘΕΜΑΤΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

 

ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΑΣΚΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ

 

ΟΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΟΥ ΤΕΤΑΡΤΟΥ ΑΙΩΝΑ

 

ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΟΥ 5ΟΥ ΑΙΩΝΑ

 

ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΟΥ ΕΚΤΟΥ, ΕΒΔΟΜΟΥ ΚΑΙ ΟΓΔΟΟΥ ΑΙΩΝΑ

 

ΤΟ ΒΑΠΤΙΣΜΑ Α΄

Ο Σταυρικός θάνατος ως βάπτισμα αίματος είναι αυτή η ουσία του λυτρωτικού μυστηρίου του Σταυρού. Το βάπτισμα είναι καθαρμός. Και του Σταυρού το βάπτισμα είναι η κάθαρση  της ανθρώπινης φύσεως, που τραβάει το μονοπάτι της αποκαταστάσεως της εντός της υποστάσεως του Σαρκωμένου Λόγου. Είναι ένα πλύσιμο της ανθρώπινης φύσεως στο τρεχούμενο αίμα της θυσίας του Θείου Αμνού. Και πρώτα απ’ όλα ένας καθαρμός από την ανθρώπινη αδυναμία και την ίδια τη θνητότητα. Είναι η κάθαρση που προετοιμάζει τον ερχομό της αναστάσεως, κάθαρση όλης της ανθρώπινης φύσεως, όλης την ανθρωπότητας στο πρόσωπο του καινούργιου της και μυστικού – Πρωτότοκου, του Δεύτερου Αδάμ. Αυτό είναι το βάπτισμα του αίματος ολόκληρης της Εκκλησίας. «Εξαγόρασες την Εκκλησία σου με τη δύναμη του Σταυρού» και ολόκληρο το Σώμα οφείλει να βαπτισθεί στο βάπτισμα του Σταυρού. «Πράγματι θα πιείτε από το δικό μου ποτήρι και θα βαπτισθείτε στο δικό μου βάπτισμα» (Μαρκ. 10, 39 Ματθ. 20, 23).

π. Γ. Φ. 

Η Ανθρώπινη Θνητότητα

Η σπουδαιότητα της Πατερικής Θεολογίας συνίσταται, ακριβώς, στο ενδιαφέρον της για την ανθρώπινη θνητότητα και κατά συνέπεια στο μήνυμα της Αναστάσεως. Δεν παραβλέπει καθόλου την αθλιότητα της αμαρτωλής υπάρξεως, αλλά την ερμηνεύει όχι μόνο με ηθικές ή ηθικιστικές κατηγορίες, αλλά με θεολογικές. Το φορτίο της αμαρτίας συνίσταται όχι μόνο στο αίσθημα ενοχής, αλλά στην απόλυτη διάλυση ολόκληρης της δομής της ανθρώπινης φύσεως. Ο πεπτωκώς άνθρωπος δεν είναι πλέον άνθρωπος, είναι υπαρξιακά ξεπεσμένος. Και το σημείο αυτού του ξεπεσμού είναι ο θάνατος του ανθρώπου. 

π. Γ. Φ. 

Η Χριστιανική Ελπίδα της Αθανασίας

Η Χριστιανική ελπίδα της αθανασίας στηρίζεται και κατοχυρώνεται στη νίκη του Χριστού και όχι σε κάποια φυσική δωρεά. Τούτο σημαίνει επίσης ότι η ελπίδα αυτή έχει τις ρίζες της σε ένα ιστορικό γεγονός, στην ιστορική αυτό-αποκάλυψη του Θεού και όχι σε κάποια στατική διάθεση ή σύσταση της ανθρώπινης φύσεως.

π. Γ. Φ.  

π. Γ. Φλωρόφσκυ "Οι παρά φύσιν θα τιμωρηθούν"

Οι παρά φύσιν θα τιμωρηθούν...

"Το Θείο Φως θα φωτίσει όλους, αλλά εκείνοι που εσκεμμένα πέρασαν τη ζωή τους με σαρκικές επιθυμίες παρά φύσιν θα είναι ανίκανοι να καταλάβουν ή να απολαύσουν αυτή την αιώνια μακαριότητα. Το φως είναι ο Λόγος, που φωτίζει το φυσικό νου των πιστών, αλλά σαν πυρ καταναλίσκον της κρίσεως τιμωρεί εκείνους που δια της αγάπης της σαρκός προσκολλώνται στη σκοτεινή νύκτα αυτής της ζωής… Καμιά χάρις δεν θα δοθεί στους κακούς, γιατί η υπέρτατη ένωσις με το Θεό απαιτεί την απόφαση της βουλήσεως."

π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ

Εγκαινιασμένη Εσχατολογία

Βρίσκουμε στην Παράδοση της Πατερικής εξηγητικής την ιδέα ότι ο Λόγος του Θεού αυτοαπεκαλύπτετο συνεχώς, κατά διαφορετικούς τρόπους, σε ολόκληρη την Παλαιά Διαθήκη. Όλες όμως αυτές οι θεοφάνειες της Π. Διαθήκης δεν πρέπει ποτέ να τοποθετούνται στο ίδιο επίπεδο και στην αυτή διάσταση με την ενσάρκωση του Λόγου: αλλιώτικα, το καίριο γεγονός της λυτρώσεως θα κινδυνεύσει να διαλυθεί σε μια αλληγορική σκιά. «Τύπος» δεν σημαίνει κάτι περισσότερο από μια σκιά ή μια εικόνα. Στην Καινή Διαθήκη όμως, έχουμε αυτό τούτο το γεγονός. Η Καινή Διαθήκη λοιπόν είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή εικόνα της ερχόμενης βασιλείας. Είναι ουσιαστικά ο χώρος της πληρώσεως. Από την άλλη πάλι πλευρά είναι, ακόμη, πρόωρο να μιλήσουμε για μια πραγματοποιημένη εσχατολογία, απλούστατα διότι τα έσχατα δεν έχουν ακόμη πραγματωθεί: η λυτρωτική ιστορία δεν έχει ακόμη περατωθεί. Είναι ίσως προτιμότερη η φάση: εγκαινιασμένη εσχατολογία. Η φράση αυτή εκφράζει ακριβώς τη βιβλική θέση. Το κεντρικό σημείο της αποκαλύψεως βρίσκεται ήδη στο παρελθόν. Το έσχατο ή το καινό ήδη έχει μπει στην ιστορία, αν και δεν έχουμε φθάσει στην τελική φάση.

Δεν βρισκόμαστε ακόμη μόνο στον κόσμο των σημείων, αλλά ήδη και στον κόσμο της πραγματικότητας, αν και ακόμη κάτω από το σημείο του Σταυρού. Η βασιλεία έχει ήδη εγκαινιασθεί, αλλά δεν έχει ακόμη πληρωθεί. Ο καθορισμένος κανών της Γραφής συμβολίζει μια συμπλήρωση. Η Βίβλος είναι ένα βιβλίο συμπληρωμένο, γιατί ο Λόγος του Θεού έχει ενσαρκωθεί. Τελευταίος πλέον όρος της αναφοράς μας δεν είναι κάποιο βιβλίο, αλλά ένα ζωντανό πρόσωπο. Παρά ταύτα, η Βίβλος εξακολουθεί να διατηρεί το κύρος της, όχι μόνο ως καταγραφή του παρελθόντος, αλλά και ως προφητικό βιβλίο, γεμάτο από υπαινιγμούς, ενδείξεις για το μέλλον, ενδείξεις για τα έσχατα. Η ιερή ιστορία της λυτρώσεως συνεχίζεται. Είναι τώρα η ιστορία της Εκκλησίας, του Σώματος του Χριστού. Το Πνεύμα – Παράκλητος μένει τώρα μέσα στην Εκκλησία. Δεν είναι δυνατή πλέον η ύπαρξης κανενός κλειστού συστήματος Χριστιανικής Πίστεως, γιατί η Εκκλησία εξακολουθεί να είναι πάροικος και παρεπίδημος. Και η Βίβλος διατηρείται από την Εκκλησία σαν βιβλίο Ιστορίας, για να υπενθυμίζει στους πιστούς τη δυναμική φύση της θείας αποκαλύψεως, πολυμερώς και πολυτρόπως.    

Η ΒΟΥΛΗΣΗ

Ο αποκεκαλυμμένος Θεός

Η Βίβλος είναι το βιβλίο περί Θεού. Αλλά ο Θεός της Βίβλου δεν είναι «Θεός αποκεκρυμμένος», αλλά «Θεός αποκεκαλυμμένος». Ο Θεός αυτο-μαρτυρείται και αυτο-αποκαλύπτεται. Ο Θεός επεμβαίνει στη ζωή των ανθρώπων. Και η Βίβλος δεν είναι απλώς μία ανθρώπινη καταγραφή των θείων αυτών επεμβάσεων και πράξεων, αλλά είναι και ένα είδος θείας επεμβάσεως καθ' εαυτήν. Περιέχει αυτή η ίδια ένα θείο μήνυμα. Οι πράξεις του Θεού αποτελούν καθ' εαυτάς ένα μήνυμα. Δεν υπάρχει, λοιπόν, ανάγκη να φύγουμε από το χρόνο ή από την ιστορία για να συναντήσουμε το Θεό. Γιατί ο Θεός συναντά τον άνθρωπο μέσα στην ιστορία.

π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ

Η Ελληνική Πατερική Παράδοση

Οι Πατέρες με δίδαξαν τη χριστιανική ελευθερία. Υπήρξαν παραπάνω από απλοί νομοθέτες, ήταν αληθινοί προφήτες με την αληθινή σημασία της λέξης – αντίκριζαν το μυστήριο του Θεού. Ήταν πρωτίστως άνθρωποι με ενόραση και πίστη. Ήταν άνθρωποι του Θεού, οραματιστές. Αυτός είναι ο δρόμος που με οδήγησε αρκετά νωρίς στην ιδέα αυτού που ονομάζω «νεοπατερική σύνθεση». Οφείλει να είναι κάτι πολύ περισσότερο από συλλογή Πατερικών ρητών και διατυπώσεων. Πρέπει να είναι μια σύνθεση, μια δημιουργική επανεπιβεβαίωση όλων εκείνων των ενοράσεων που χορηγήθηκαν στους άγιους του παρελθόντος. Πρέπει να είναι Πατερική, πίστη στο πνεύμα και το όραμα των Πατέρων. Αλλά, ταυτόχρονα, πρέπει να είναι και νεοπατερική, καθώς απευθύνεται στη νέα εποχή, με τα δικά της προβλήματα και ερωτηματικά.

Η διδασκαλία του π. Φλωρόφσκυ ήταν αφοσιωμένη στην Ελληνική Πατερική Παράδοση και στην επιμονή του ότι μια ικανοποιητική απάντηση στην πρόκληση του σύγχρονου δυτικού κόσμου θα μπορούσε να βρεθεί μόνο μέσα από αυτό που αυτός ονόμαζε «εξελληνισμό του Χριστιανισμού».
 Γιατί όπως έλεγε και δίδασκε: 
Πράγματι, το να είσαι Χριστιανός σημαίνει να είσαι Έλληνας, εφόσον η βασική μας αυθεντία θα είναι για πάντα ένα ελληνικό βιβλίο, η Καινή Διαθήκη.

Το χριστιανικό μήνυμα έχει δια παντός διατυπωθεί σε ελληνικές κατηγορίες….

Προσωπικά είμαι αποφασισμένος να υπερασπιστώ αυτή τη θέση και μάλιστα σε δύο διαφορετικά μέτωπα:

Κατά της όψιμης αναβίωσης του εβραϊσμού.

Κατά όλων των προσπαθειών επαναδιατύπωσης δογμάτων σε κατηγορίες σύγχρονων φιλοσοφιών, είτε γερμανικών, είτε δανέζικων, είτε γαλλικών.

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Η Εκκλησία δεν μας δίνει ένα σύστημα, αλλά ένα κλειδί, δεν μας δίνει ένα σχέδιο της Πολιτείας του Θεού, αλλά το μέσο για να μπούμε σε αυτήν.
Ίσως κάποιος χάσει το δρόμο μου γιατί δεν έχει σχέδιο. Αλλά, ότι δει θα το δει δίχως μεσολαβητή, θα το δει άμεσα, θα είναι πραγματικό γι' αυτόν, ενώ αυτός που θα έχει μελετήσει το σχέδιο κινδυνεύει να μείνει απ' έξω και να μη βρει πράγματι τίποτα.

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΚΑΙ Η ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΗ

Η ανθρώπινη ύπαρξη, όταν χωρίζεται από το Θεό, καταλαμβάνεται από ταραχή, χάνει τον ειρμό της, τρόπον τινά, αποσυντίθεται. Η ίδια η δομή του ανθρώπου χάνει την σταθερότητά της. Η ενότητα της ψυχής και του σώματος γίνεται επισφαλής. Η ψυχή χάνει τη ζωτική της δύναμη, δεν είναι πια ικανή να ζωογονήσει το σώμα. Το σώμα μεταβάλλεται σε τάφο ή φυλακή της ψυχής. Και ο φυσικός θάνατος γίνεται αναπότρεπτος. Το σώμα και η ψυχή δεν αλληλοασφαλίζονται, τρόπον τινά, δεν προσαρμόζονται μεταξύ τους.

Η παράβαση της εντολής, λέγει ο άγ. Αθανάσιος, «επανέφερε τον άνθρωπο στην κατάσταση της φύσεως» («είς το κατά φύσιν επέστρεφεν») «ώστε όπως αυτός πλάστηκε από το μηδέν, έτσι και στην ίδια του την ύπαρξη, όταν έφτανε ο κατάλληλος καιρός, διαλυόταν (πάθαινε φθορά), σύμφωνα με κάθε έννοια δικαιοσύνης». Γιατί το δημιούργημα, δημιουργημένο από το μηδέν, βρίσκεται επίσης πάνω από την άβυσσο του μηδενός, έτοιμο πάντοτε να πέσει μέσα της.

π. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΦΛΩΡΟΦΣΚΥ: ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΟΥΝΙΑ

Η ουνία εξελίχθηκε σε σχίσμα και παρέμεινε σχίσμα. Υπήρξε βασικά ως κίνημα μιας μικρής μερίδας του κλήρου, έργο μερικών επισκόπων, αποκομμένων από την κοινότητα της Εκκλησίας, που ενεργούσαν χωρίς την ελεύθερη και συνοδική συγκατάθεση της. Ενεργούσαν μυστικά και κρυφά, χωρίς την επίγνωση των Ορθόδοξων Χριστιανών, παραπλανώντας τους. Οι Ορθόδοξοι πιστοί είδαν πως πρέπει να εναντιωθούν στους προδότες ιεράρχες που ασπάστηκαν τον παπισμό παριστάνοντας ότι παραμένουν Ορθόδοξοι για να τραβήξουν και να παρασύρουν κόσμο. Όμως κοινωνιολογικά η ουνία αποδείχτηκε μια αποτυχία, όσο και να παριστάνουν τους Ορθόδοξους βαθμιαία περνούσαν και τυπικά κάτω από το λατινικό τυπικό. Το μόνο πράγμα που μπορεί να στηρίξει και να παρατείνει την αποτυχία της ουνίας, εφόσον δεν ριζώνει στις καρδιές του Ορθόδοξου λαού, είναι η κρατική παρέμβαση, που μέσα από το πνεύμα της ομοιομορφίας, επιθυμεί την αστραπιαία και χοντροκομμένη λατινοποίηση. Η ουνία δεν ήταν μόνο πράξη θρησκευτικής επιλογής, αλλά περισσότερο μια έκρηξη πολιτιστικού και πολιτικού αυτόπροσδιορισμού. Ένα από τους ιδρυτές της ουνίας και δεύτερος ουνίτης μητροπολίτης, ο ύπατος Ποσιέζ, αναφέρει πως οι Έλληνες διαστρέφουν το Ευαγγέλιο ! Αντίθετα οι Ορθόδοξοι σλάβοι απολογητές μαρτυρούν ότι οι μεταφράσεις των αγίων κειμένων και η μελέτης της φιλοσοφίας και θεολογίας πρέπει να γίνεται από τα Ελληνικά και όχι από τα λατινικά, που είναι μια ακατάλληλη και ανεπαρκής γλώσσα για υψηλά και περίπλοκα θεολογικά θέματα. Οι ουνίτες και αυτό το εμφανίζουν και οι προτεστάντες, προσπαθούν μέσα από αντιρρητικούς διαλόγους να ανασκευάζουν την Πατερική Πίστη και από την μια μεριά οι παπικοί ουνίτες προσπαθούν να επιβάλουν την εξουσία του Βατικανού, από την άλλη οι πιστοί του Λούθηρου την παθητική πίστη και τα ενοχικά συμπλέγματα. Από την άλλη οι Έλληνες και Σλάβοι Ορθόδοξοι κρατούν την αληθινή πίστη και επικαλούνται τις αποδείξεις τους από την Αγία Γραφή και τα Πατερικά κείμενα.

Ο Αγώνας του π. Φλωρόφσκυ

Ο π. Φλωρόφσκυ υπεραμυνόταν της Ορθόδοξης αναγέννησης και της επιστροφής στους Πατέρες της Εκκλησίας, της επιστροφης στον «ιερό Ελληνισμό» της Ορθοδοξίας. Τόνιζε την αναγκαιότητα επαναξιολόγησης των «ρωσικών» επιτευγμάτων υπό το φως της «ελληνικής» κληρονομιάς, από την οποια η ρωσική σκέψη είχε αποκοπεί κάτω από δυτικές επιρροές.

Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ

ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΧΗΣ ΤΩΝ ΘΕΟΛΟΓΩΝ

ΤΟ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΕΛΛΗΝΑΣ