Στο βάπτισμα ο άνθρωπος δεν εγείρεται πραγματικά, αλλά μόνο απελευθερώνεται από το φυσικό κακό και από το αναπότρεπτο του θανάτου. Κατά το βάπτισμα διασπάται η συνέχεια του κακού. Ο άνθρωπος δεν ανίσταται, μια και δεν απέθανε, αλλά εξακολουθεί να παραμένει ακόμη στη ζωή αυτή. Το βάπτισμα απλώς προτυπώνει την ανάσταση. Κατά το βάπτισμα προγεύεται κανείς τη χάρη της τελικής, εσχατολογικής αναστάσεως. Το βάπτισμα είναι η αρχή, η ανάσταση είναι το τέλος και η κεφαλαίωσις, το πέρας. Ο Άγιος Γρηγόριος, ιδιαίτερα, τόνισε την ανάγκη να τηρηθεί και διαφυλαχθεί η βαπτισματική χάρις.Γιατί
κατά το βάπτισμα οχι μόνο η φύσις, αλλά επίσης και η θέλησις μεταβάλλεται και μεταμορφώνεται, παραμένοντας ωστόσο ελεύθερη. Και
αν η ψυχή δεν καθαρισθεί και δεν εξαγνισθεί μέσα στην ελεύθερη άσκηση της θελήσεως, το βάπτισμα αποδεικνύεται άκαρπο. Η μεταμόρφωσις δεν πραγματοποιείται, η νέα ζωή δεν έχει ακόμη μορφωθεί. Η χάρις, πράγματι, παρέχεται. Δεν είναι όμως δυνατό να επιβληθεί πάνω σε κανένα άνθρωπο, που είναι ελεύθερος και δημιουργημένος κατ' εικόνα Θεού.
Η χάρις δεν ζωογονεί, ούτε ζωοποιεί τις κλειστές και πεισματικές ψυχές, τις πραγματικά «νεκρές ψυχές». Η ανταπόκρισις και η συνεργία είναι απαραίτητες.
