Ο ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΔΕΝ ΠΑΙΡΝΕΙ ΣΤΑ ΣΟΒΑΡΑ ΤΗΝ ΕΝΣΑΡΚΩΣΗ

Ο σύγχρονος άνθρωπος, εσκεμμένα ή υποσυνείδητα, δελεάζεται από τη Νεστοριανή ακρότητα - ο σύγχρονος άνθρωπος δεν παίρνει στα σοβαρά την Ενσάρκωση, δεν τολμά να πιστέψει οτι ο Χριστός είναι ένα Θείο Πρόσωπο, θέλει να έχει έναν ανθρώπινο λυτρωτή, έναν λυτρωτή που βοηθείται (απλώς) από το Θεό. Ο σύγχρονος άνθρωπος ενδιαφέρεται περισσότερο για την ανθρώπινη ψυχολογία του Λυτρωτή παρά για το μυστήριο της Θεϊκής αγάπης, ακριβώς γιατί, τελικά, πιστεύει αισιόδοξα στην αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Από την πλευρά  της άλλης ακρότητας έχουμε στην εποχή μας μια αναβίωση των «Μονοφυσιτικών» τάσεων στη θεολογία και τη θρησκεία - ο άνθρωπος περιορίζεται σε πλήρη παθητικότητα και αφήνεται μόνο στο να ακούει και να ελπίζει. Η παρούσα ένταση ανάμεσα στον «φιλελευθερισμό» και τη «νεο-ορθοδοξία» είναι στην πραγματικότητα η επαναδραστηριοποίηση του παλιού Χριστολογικού αγώνα, αν και σ' ένα καινούριο υπαρξιακό επίπεδο και με μια καινούρια πνευματική εμφάνιση. Αν δεν αποκτηθεί μια ευρύτερη θεώρηση, η σύγκρουση ποτέ δεν θα κοπάσει ή λυθεί. Στην πρώτη Εκκλησία το κήρυγμα ήταν εμφαντικά θεολογικό. Η ίδια η Καινή Διαθήκη είναι ένα θεολογικό βιβλίο. Η άρνηση της θεολογίας, της θεολογίας του Θεανθρώπου, ευθύνεται και για το μαρασμό της προσωπικής θρησκείας και για εκείνο το αίσθημα αποτυχίας και καταθλιψης που κυριαρχεί στη διάθεση του σύγχρονου ανθρώπου. Η μόνη έλξη των «αντίπαλων ευαγγελίων» στην εποχή μας είναι οτι αυτά προσφέρουν ένα είδος ψευτο-θεολογίας, ένα σύστημα ψευτο-δογμάτων. Αυτά γίνονται ευχαρίστως δεκτά από εκείνους που δεν μπορούν να βρούν καμιά θεολογία στον

μειωμένο Χριστιανισμό του «σύγχρονου» τύπου, από εκείνους που έχουν αποκοπεί από την οργανική Χριστολογία της Καινής Διαθήκης, των όρων των Συνόδων, και του έργου των Ανατολικών και Βυζαντινών Πατέρων.  

ΜΙΑ ΛΕΞΗ ΠΟΥ ΑΝΤΙΠΑΘΕΙ Ο ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ: ΤΟ ΔΟΓΜΑ

Το δόγμα, μια λέξη που αντιπαθεί ο σύγχρονος άνθρωπος, προυποθέτει εμπειρία, και μόνο μέσα στην εμπειρία του οράματος και της πίστεως το δόγμα φθάνει στην πληρότητά του και αποκτά ζωή. Και τα δόγματα δεν εξαντλούν αυτήν την εμπειρία, όπως ακριβώς η Αποκάλυψη δεν εξαντλείται στις «λέξεις» και στο «γράμμα» της Γραφής. Η εμπειρία και η γνώση της Εκκλησίας είναι πιο περιεκτικές και πλήρεις από τη δογματική της διακήρυξη. Η Εκκλησία δίνει τη μαρτυρία της για πολλά πράγματα που δεν είναι μέσα σε «δογματικές» δηλώσεις αλλά μάλλον σε εικόνες και σύμβολα. Η δογματική θεολογία δεν μπορεί ούτε να αποκλείσει ούτε να αντικαταστήσει την κηρυγματική θεολογία. Στην Εκκλησία δίνεται η πληρότητα της γνώσεως και της κατανοήσεως, αλλά αυτή η πληρότητα μόνο τμηματικά και μερικά αποκαλύπτεται και ομολογείται. Γενικά, η γνώση σ'αυτόν τον κόσμο είναι πάντοτε μόνο «μερική» γνώση, και η πληρότητα θα αποκαλυφθεί μόνο στην Παρουσία - «ἄρτι γινώσκω ἐκ μέρους» («τώρα γνωρίζω μερικώς», Α´ Κορ. 13:12). Αυτή η «μή πληρότητα» (η «ἀτέλεια») της γνώσεως είναι συνέπεια του γεγονότος οτι η Εκκλησία είναι ακόμα σε «ἀποδημία», είναι ακόμα σε πορεία «ἀποδημίας»...Εντούτοις, αυτή η «ἀτέλεια» της γνώσεώς μας εδώ και τώρα δεν εξασθενίζει τον αυθεντικό και αποδεικτικό χαρακτήρα της Εκκλησίας. Ο όρος της Χαλκηδόνας είναι ακριβώς ένας ορισμός εκείνης της αλήθειας που κατέχουμε εδώ και τώρα. Χωρίς τους όρους των Οικουμενικών Συνόδων, που πάντοτε ακολουθούν τους Πατέρες και την Αγία Γραφή, εκείνη η αλήθεια που αποκαλύφθηκε στο Θεάνθρωπο, τον Ιησού Χριστό, θα ήταν παραποιημένη, θα απειλούσε τη λύτρωσή μας, πράγματι, θα έπληττε αυτόν τον πυρήνα και την καρδιά της οντολογικής πραγματικότητας της λυτρώσεως. Αυτοί οι όροι είναι ζωτικό μέρος εκείνης της αλήθειας που κατέχουμε, και η συμβολή της Βυζαντινής θεολογίας στους όρους και στη διασάφηση των όρων της αλήθειας του Θεανθρώπου είναι ζωτική για τη ζωή της Χριστιανικής πίστεως.

ΑΝΑΠΤΥΣΣΕΤΑΙ ΤΟ ΔΟΓΜΑ ;

Το δόγμα δεν είναι καθόλου μια καινούρια Αποκάλυψη. Το δόγμα είναι μόνο μαρτυρία. Η όλη σημασία του δογματικού ορισμού συνίσταται στο οτι αυτός μαρτυρεί την αμετάβλητη αλήθεια, την αλήθεια που αποκαλύφθηκε και έχει διαφυλαχθεί από την αρχή. Έτσι το να μιλούμε για την «ανάπτυξη του δόγματος» δείχνει πως βρισκόμαστε σε πλήρη παρανόηση. Τα δόγματα δεν αναπτύσσονται. Είναι αμετάβλητα και απαραβίαστα, ακόμη και στην εξωτερική τους πλευρά - τη λεκτική τους μορφή. Το τελευταίο που μπορεί να γίνει είναι να αλλάξει η δογματική γλώσσα ή ορολογία. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, μπορεί κανείς πράγματι να πει: τα δόγματα εμφανίζονται, τα δόγματα καθιερώνονται, αλλά δεν αναπτύσσονται. Και άπαξ και καθιερωθεί ένα δόγμα είναι αιώνιο και αποτελεί ήδη αμετάβλητο «κανόνα της πίσυεως». Το δόγμα είναι μία αλήθεια της διασθήσεως, όχι ένα συλλογιστικό αξίωμα που επιδέχεται λογική ανάπτυξη. Η όλη σημασία του δόγματος έγκειται στο γεγονός οτι αυτό είναι «εκπεφρασμένη» αλήθεια....Η προσπάθεια διατυπώσεως δογματικών ορισμών είναι επομένως, πάνω απ' όλα προσπάθεια ανευρέσεως όρων. Γι' αυτό ακριβώς οι δογματικές έριδες είναι έριδες για τους όρους.

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ vs ΚΑΘΟΛΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Η έννοια της καθολικότητος δεν μπορεί να μετρηθεί και να εξισωθεί με την «παγκόσμια εξάπλωση». Η «οικουμενικότης» δεν την αποδίδει με ακρίβεια. «Καθολική» σημαίνει την εσωτερική ολότητα και ακεραιότητα της ζωής της Εκκλησίας. Μιλάμε εδώ για «ολότητα» και όχι μόνο για «κοινωνία» και, εν πάση περιπτώσει, όχι για μια απλή εμπειρική κοινωνία. Το «καθ' όλου» δεν είναι το ίδιο με το «κατά παντός». Δεν ανήκει στο χώρο του φαινομένου και της εμπειρίας αλλά στο νοητό, οντολογικό χώρο, αναφέρεται στην ίδια την ουσία και όχι σε εξωτερικές εκδηλώσεις....Αν η καθολικότης σημαίνει επίσης «οικουμενικότης», η «οικουμενικότης» αυτή, οπωσδήποτε δεν είναι εμπειρική αλλ' ιδεατή. Αυτό το οποίο περικλείει ως νόημα, αυτό στο οποίο αναφέρεται, είναι η κοινότης των ιδεών και όχι των γεγονότων.